مسئولیت‌ های اصلی کارفرما در حوزه HSE

مقدمه

در هر سازمان یا واحد تولیدی، کارفرما نقش کلیدی در استقرار و اجرای سیستم‌های HSE دارد. قوانین ایران به‌ روشنی مسئولیت‌ های اصلی کارفرما در حوزه HSE حفظ سلامت، ایمنی و محیط زیست را بر عهده کارفرما گذاشته‌اند. در واقع، پیشگیری از حوادث شغلی و حفاظت از محیط زیست بدون تعهد کارفرما، ممکن نیست.

مبانی قانونی مسئولیت کارفرما

طبق قانون کار جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱۳۶۹)، کارفرما موظف است کلیه امکانات لازم برای تأمین ایمنی و سلامت کارگران را فراهم کند.
مهم‌ترین مواد قانونی در این خصوص عبارت‌اند از:

• ماده ۸۵: دولت موظف است برای صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی کشور، دستورالعمل‌های لازم برای ایمنی و بهداشت کار را تدوین کند.

• ماده ۹۱: کارفرما باید برای حفاظت فنی و بهداشت کارگران، وسایل و تجهیزات لازم را در اختیار آنان قرار دهد و آموزش‌های لازم را ارائه نماید.

• ماده ۹۵: مسئولیت اجرای مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار در کارگاه‌ها بر عهده کارفرماست. حتی در صورت واگذاری کار به پیمانکار، این مسئولیت از کارفرما سلب نمی‌شود.

مسئولیت‌های اصلی کارفرما در حوزه HSE

1. تأمین تجهیزات ایمنی و بهداشتی مناسب
   کارفرما باید وسایل حفاظت فردی نظیر کلاه ایمنی، کفش کار، دستکش، ماسک و لباس مناسب را تهیه و در اختیار کارکنان قرار دهد.

2. آموزش کارکنان در زمینه ایمنی و بهداشت حرفه‌ای
   براساس آیین‌نامه آموزش ایمنی مصوب وزارت کار، تمام کارکنان باید قبل از شروع کار و در دوره‌های زمانی مشخص، در دوره‌های آموزشی HSE شرکت کنند.

3. ارزیابی و کنترل ریسک‌های محیط کار
   کارفرما باید با انجام ارزیابی ریسک شغلی (JSA) و پایش دوره‌ای، خطرات احتمالی محیط کار را شناسایی و کنترل کند.

4. ایجاد کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار
   کارگاه‌هایی با بیش از ۲۵ نفر پرسنل موظف‌اند کمیته HSE تشکیل دهند که متشکل از نماینده کارفرما، نماینده کارگران و مسئول ایمنی است.

5. گزارش و ثبت حوادث شغلی
   کارفرما باید هرگونه حادثه منجر به جراحت یا فوت را فوراً به اداره کار و مراجع ذی‌ربط گزارش کند. عدم گزارش حادثه، تخلف محسوب می‌شود.

6. مدیریت پسماند و حفاظت محیط زیست
   در پروژه‌های صنعتی، کارفرما موظف است طرح مدیریت پسماند و کنترل آلاینده‌ها را براساس الزامات سازمان محیط زیست اجرا کند.

ضمانت اجرا و پیامدهای قانونی

در صورت بی‌توجهی به وظایف فوق، کارفرما ممکن است مشمول مجازات‌های زیر شود:

• جریمه نقدی و تعطیلی کارگاه طبق ماده ۱۷۶ قانون کار

• مسئولیت کیفری در قبال صدمات جانی طبق قانون مجازات اسلامی

• لغو مجوز فعالیت یا قراردادهای پیمانکاری در پروژه‌های دولتی

نقش HSE در ارتقای عملکرد سازمان

کارفرمایانی که به اجرای HSE اهمیت می‌دهند، معمولاً شاهد کاهش چشمگیر حوادث، افزایش رضایت کارکنان و ارتقای بهره‌وری سازمان هستند. در واقع HSE هزینه نیست، بلکه سرمایه‌گذاری بر امنیت و آینده کسب‌وکار است.

جمع‌بندی

قوانین ایران به‌صراحت کارفرما را مسئول مستقیم ایمنی، سلامت و حفاظت از محیط زیست در محیط کار می‌دانند. اجرای این الزامات نه‌تنها جنبه قانونی دارد بلکه پایه‌ای برای موفقیت پایدار در هر سازمان است.