آشنایی با قوانین و مقررات HSE در ایران
مقدمه
در سال‌های اخیر، مفهوم HSE یا همان سلامت، ایمنی و محیط زیست (Health, Safety and Environment)، به یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار در صنایع ایران تبدیل شده است. رعایت الزامات قوانین و مقررات HSE نه تنها از منظر قانونی الزامی است، بلکه نقش مستقیمی در حفظ جان کارکنان، افزایش بهره‌وری و جلوگیری از خسارات مالی و زیست‌محیطی دارد.
تاریخچه تدوین قوانین HSE در ایران
در ایران، توجه به ایمنی و بهداشت حرفه‌ای نخستین‌بار با تصویب قانون کار مصوب سال ۱۳۶۹ رسمیت یافت. فصل چهارم این قانون (مواد ۸۵ تا ۱۰۶) به موضوع ایمنی، بهداشت و محیط کار اختصاص دارد.
در دهه ۱۳۸۰ با گسترش صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، الزام به استقرار سیستم‌های HSE در پروژه‌های صنعتی، از سوی وزارت نفت و سازمان حفاظت محیط زیست به‌صورت رسمی ابلاغ شد. این موضوع زمینه‌ساز ایجاد واحدهای تخصصی HSE در سازمان‌ها شد.
نهادهای ناظر و مسئول
سه نهاد اصلی در ایران، نقش مستقیم در نظارت و اجرای قوانین HSE دارند:
-
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی – مسئول نظارت بر ایمنی محیط‌های کاری طبق قانون کار
-
سازمان حفاظت محیط زیست – مسئول بررسی و کنترل اثرات زیست‌محیطی پروژه‌ها
-
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی – مسئول بهداشت شغلی و سلامت کارکنان
در کنار این نهادها، برخی وزارتخانه‌ها مانند نفت، نیرو و صمت نیز دستورالعمل‌های HSE مخصوص به صنایع خود را دارند.
قوانین و استانداردهای مهم HSE در ایران
برخی از مهم‌ترین قوانین و آیین‌نامه‌های اجرایی در این حوزه عبارت‌اند از:
-
آیین‌نامه حفاظت فنی و بهداشت کار
-
آیین‌نامه ارزیابی ریسک و مدیریت ایمنی پروژه‌ها
-
آیین‌نامه مدیریت پسماندهای صنعتی و ویژه
-
آیین‌نامه کنترل و پایش آلاینده‌های هوا و آب
-
الزامات HSE-MS در پروژه‌های EPC
-
دستورالعمل ملی مقابله با حوادث شغلی و مدیریت بحران
این قوانین با هدف کاهش خطرات کاری، پیشگیری از حوادث و حفظ محیط زیست تدوین شده‌اند.
اهمیت رعایت قوانین و مقررات HSE در سازمان‌ها
پیاده‌سازی صحیح قوانین HSE مزایای متعددی برای سازمان‌ها دارد، از جمله:
-
کاهش حوادث شغلی و هزینه‌های درمانی
-
افزایش اعتماد عمومی و اعتبار برند
-
رعایت الزامات قانونی و جلوگیری از جرایم
-
بهبود راندمان نیروی انسانی
-
جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به دلیل رعایت استانداردهای بین‌المللی
جمع‌بندی
قوانین HSE در ایران، چارچوبی مشخص برای حفاظت از کارکنان، محیط زیست و دارایی‌های سازمانی فراهم می‌کنند. با اجرای دقیق این مقررات، نه‌تنها سلامت نیروی کار تضمین می‌شود بلکه سازمان‌ها نیز در مسیر توسعه پایدار حرکت خواهند کرد.
